Способы глагольного действия شیوه های انجام فعل
зашуметь , пошуметь , отшуметь , нашуметь , нашуметься , расшуметься
افعال فوق از نظر معنایی همان معنای فعل اصلی را با تفاوتهایی در نوع انجام و اجرای آن بیان می نمایند: شروع، زمان کوتاه و یا مقدار کم، مدت طولانی یا مقدار زیاد، پایان عمل، با شدت زیاد شروع کردن و مانند اینها.بنابر این روشن شد که این پسوندها و پیشوندها فقط نقش بیان دقیق (конкретизация) فعل مربوطه را ایفا می کنند.
نکته ای که باید بدان دقت نمود این است که ویژگی شیوه های بیان فعل برای تمامی افعال (جفتهای نمودی видовые пары) قابل تعمیم نیست و تنها بخشی از فعلها را شامل می شود. به عبارت دیگر فعلهای دارای جفت نمودی در این دسته قرار نمی گیرند و این خصوصیت اغلب فعلهای تک نمودی (одновидовые глаголы) را در بر می گیرد. منظور اینست که نباید هر جایی که افعال پیشونددار دیدیم تصور کنیم زیرمجموعه ای از شیوه های بیان فعل هستند. برای مثال، افعال پیشوندداری که معانی مکانی را بیان می کنند دارای چنین خصوصیتی نیستند: вогнать, выгнать, загнать, подогнать, угнать, разогнать, согнать .
مسئله دیگری که باید به آن توجه داشت اینست که هنوز در زبان روسی تعداد دقیقی برای شیوه های انجام فعل ثبت نشده و در این مورد اختلاف نظر وجود دارد که البته این اختلاف در موارد اصلی نیست و موارد فرعی را شامل می شود. در زیر، مهمترین گروههای افعال دارای ویژگی فوق را بر می شماریم. قبل از آن باید خاطر نشان کرد، ویژگی شیوه های انجام فعل به دو گروه عمده معنایی تقسیم بندی می شوند: معانی زمانی - معانی کمی (برخی نیز هر دو ویژگی را باهم دارند). در اینجا چند مورد از مهمترین شیوه های بیان معانی فعل را بر می شماریم:
1- Начинательный способ действия (شیوه شروع انجام فعل) : این مفهوم بوسیله افعال СВ و НСВ که دارای پیشوندهای -за و -по بیان می شود. پیشوند -за بیشترین تعداد کاربرد (حدود 900 فعل) را داشته و از این نظر در بین پیشوندها جزو پرکاربردترین ها می باشد. در کنار آن، پیشوند -по صرفا با افعال حرکتی یک جهته (однонаправленные глаголы движения) بکار رفته و کم کاربرد می باشد:
зашуметьشروع به سر و صدا کردن, зазвенетьشروع به زنگ زدن و صدا دادن, замяукатьشروع به میومیو کردن, засвистетьشروع به سوت زدن کردن,забормотатьشروع به غرولند کردن, зашептатьشروع به پچ پچ کردن, забарабанитьشروع به طبل زدن, забелетьشروع به سفید شدن کردن, заволноватьсяشروع به نگران شدن, засомневатьсяشروع به شک و تردید نمودن
побежать, полететь, покатиться, поскакать, помчаться, подуть (о ветре), полить (о дожде), повалить (о снеге), посыпаться
2- ограниченный способ действия (شیوه انجام فعل در یک مقطع زمانی محدود): این مفهوم بوسیله الف) پیشوند -про و با افعال СВ بکار رفته و عملی را نشان می دهد که در یک مدت زمانی محدود بوقوع پیوسته و در طول این زمان نیز بطور پیوسته ادامه پیدا می کند:
простоять (مدتی را ایستادن) ، прождать (مدتی منتظر شدن) ، проискать (مدتی جستجو کردن).
جالب است که در مواردی همین مثالهای گفته شده و دقیقا با همین معنی بوسیله ب) پیشوند пере بیان می شوند: переждать , перезимовать, переночевать. بوسیله پیشوند по : افعال погулять - пожить - поработать .نکته مهمی که در مورد این پیشوندها باید خاطر نشان کرد اینست که گاهی همراه با افعال دارای پسوند ивать- بکار می روند. در اینصورت، معنایی که برای فعل بدست آمده می توان از نظر شیوه انجام فعل در نظر گرفت، прерывисто-смягчительный (شیوه منقطع و بدون تاکید) می باشد: покашливать, покуривать, погуливать
3- Финитивный способ действия (شیوه پایان انجام فعل): این معنی بوسیله پیشوند от و با افعال مطلق بیان می شود و به مفهوم اتمام عمل و یا قطع شدن آن می باشد:
отработать (دست از کار کشیدن-کار را به پایان رساندن) ,отвоевать (دست از جنگ کشیدن), отлюбить (دست از دوست داشتن برداشتن-دیگر دوست نداشتن)
نکته قابل ذکر برای این شیوه بیان فعل، کاربرد ضمیر ملکی своё در ترکیب با این افعال می باشد که معنایی شبیه به (تسلیم قضا و قدر و یا سرنوشت را پذیرفتن) را به جمله می دهد:
Машина своё отъездила (ماشین عمرش را کرده: مهم نیست که تصادف کرده و یا گوشه پارکینگ خاک می خورد!) ، Часы своё отходили (تعمیرش دیگر فایده ای ندارد!) ، Я своё отработал (دنبال موقعیت جدید و پول و مقام نیستم)
و البته بازهم لازم به ذکر است، این پیشوند با برخی افعال ترکیب شده و معنی (نتیجه بخشی) را می دهد:
отремонтировать (تعمیر کردن) ,отрегулировать (تنظیم کردن)
4- накопительный способ действия (شیوه انجام فعل به مقدار و تعداد دفعات زیاد) : این شیوه بوسیله پیشوند -на که بر سر افعال مطلق و استمراری آمده و بدون بکار بردن کلماتی مانند масса - много - уйма و مانند اینها، معنای این قیدها را با همین پیشوند بیان می نماید:
накупить (یک عالمه خریدن)، настроить (انبوه سازی کردن)، навыдумывать (زیادی خیالپردازی کردن)
جالب است بدانید، управление این افعال، اسم را در Р.п می برد: наделать ошибок (یک عالمه اشتباه کردن) . در این معنی البته کاربرد پیشوند -по قبل از پیشوند -на نیز دیده می شود که معنای فعل را چندان تغییر نداده و کمی از اهمیت آن برای گوینده کم می کند:
понавыдумывать историй (کلی داستان سرهم کردن)
نکته مهم قابل ذکر در این معنی، بکار رفتن پیشوند -на و پسوند ся- بطور همزمان در یک فعل است که معنای (انجام شدن عمل در حد اشباع و یا زیاده روی کردن) را می دهد که البته کاربرد زیادی هم در محاوره روسی دارد:
нагуляться کلی گردش و تفریح کردن, наесться تا خرخره خوردن و سیر شدن, накуриться مثل دودکش سیگار کشیدن!
بد نیست قبل از پرداختن به مورد بعدی، اشاره ای در خصوص برخی دیگر از پیشوندها که همراه افعال دارای پسوند ся- بکار می روند، داشته باشیم.
گفتاری در خصوص کاربرد برخی پیشوندها بهمراه پسوند ся- در افعال و شیوه بیان معنی در آنها:
پیشوندهای до-, за-, раз با افعال دارای پسوند ся- معانی زیر را بیان می کنند:الف) افعال دارای ساختار (до-…-ся) به معانی مانند: رساندن عمل به نتیجه دلخواه بوسیله تحمل سختی، صرف نیروی زیاد، غلبه بر موانع و مانند اینها اشاره می کند:
дозвониться до кого-то تلفنی به کسی دسترسی پیدا کردن، بالاخره شماره کسی را گرفتن ، докопаться до истины به حقیقت دست پیدا کردن ، дождаться кого-то منتظر کسی شدن تا بیاید
ب) افعال دارای ساختار (за-…-ся) به معانی مانند: عملی که بیش از اندازه انجام شود، خیلی طول بکشد و معمولا نتیجه منفی در پی دارد. البته باید توجه داشت که در اینگونه افعال، عمل بصورت (ناخودآگاه) به چنین درجه ای می رسد و فاعل دخالت مستقیم و قصد چنین کاری را ندارد:
задуматься غرق افکار شدن, засмотреться غرق تماشا شدن, заслушаться گوش کردن و همه چیز را فراموش کردن, заиграться غرق بازی شدن, зачитаться خواندن و متوجه گذران وقت و اطراف نشدن, загуляться بیش از اندازه گشت و گذار کردن, зафилософствоваться بحث زیاد و فلسفه بافی بیش از اندازه کردن
ج) افعال دارای ساختار (раз-…-ся) به معانی مانند: رسیدن عمل یا وضعیت تا مرحله آخر، درجه بالای اجرا و انجام یک عمل یا یا حالت اشاره می کنند:
разболеться بیماری کسی به جاهای باریک کشیدن ، разгореться تا سر حد نهایت سوختن
5- Однократный способ действия (شیوه یکبار انجام عمل): این شیوه با استفاده از پسوند فعلی -ну- بیان شده که تنها به یکبار انجام شدن عملی اشاره می کند. برای بیان بهتر، مثالها را با فعل اصلی می آوریم تا مطلب بصورت مقایسه ای روشن گردد:
глотать – глотнуть یه دفعه قورت دادن, глядеть – глянуть نگاهی انداختن, двигать – двинуть تکانی خوردن,зевать – зевнуть خمیازه ای کشیدن, качаться – качнуться تکانی خوردن، кричать – крикнуть فریادی زدن, сверкать – сверкнуть برقی زدن
همانطور که مشاهده می شود، افعال فوق بصورت لحظه ای و با سرعت بالایی انجام گرفته و بلافاصله تمام می شوند.
6- Смягчительный способ действия (شیوه ضعیف و کم رنگ انجام عمل): این شیوه با استفاده از اضافه شدن پیشوندهای по-, под و -при به ابتدای افعال مطلقی که (دارای یک پیشوند دیگر نیز هستند) ساخته می شود و معنای انجام دادن عملی بدون سعی و مشقت و به راحتی را رسانده که عموما معنای مثبتی نیز از آن ایفاد می گردد. این افعال غالبا در گفتار روزمره بکار می روند:
попривыкнуть عادت کردن, поразвлечься سرگرم شدن, поутихнуть آرام گرفتن; подзабыть فراموش کردن,подвыпить نوشیدن, призадуматься مشغول تفکر شدن, приоткрыть کمی باز کردن, приостановить متوقف کردن
7- Многократный способ действия (شیوه انجام چندباره عمل): این شیوه بیان بوسیله اضافه شدن پسوندهای فعلی -ыва-/-ива-, -ва-, -á- به افعال استمراری ساخته شده و معنای عملی را که بصورت تکراری و در ماضی بعید شکل گرفته می دهد:
ходить – хаживать, сидеть – сиживать, говорить – говаривать, слышать – слыхать и слыхивать, видеть – видать и видывать, есть – едать, пить – пивать, жить – живать, знать – знавать
نکته قابل ذکر در این خصوص اینست که این معنی در ادبیات قرن 19 به وفور دیده می شود و در زبان معاصر کاربرد خود را تا حدودی از دست داده. شیوه دیگری که زیرمجموعه این شیوه محسوب می گردد، بوسیله اضافه کردن پیشوندهای по-, под- ، при به افعال فوق ساخته شده و معنای (عملی که بصورت منقطع و در فواصل زمانی معین صورت می گیرد) را می دهد. در این میان، پیشوند -по کاربرد بیشتری نسبت به بقیه دارد:
покуривать هر چند وقت یکبار سیگاری کشیدن, попивать گهگاهی نوشیدن, погуливать پرسه زدن و گشتن, покашливать گهگاهی سرفه کردن, побаливать مدت به مدت درد گرفتن, похаживать به جاهای مختلف سر زدن, пописывать стишки گهگاهی طبع شعر گل کردن!
8- распределительный способ действия (شیوه بیان توزیع فعل بر چند مفعول): این شیوه بوسیله پیشوندهای -пере و -по که بر سر افعال مطلق و استمراری آمده و معنای انجام یک عمل بر چند مفعول (مستقیم یا غیرمستقیم) را بصورت یکسان میدهد، بیان می شود و ممکن است با کلماتی مانند все و مانند اینها همراه گردد:
перебить всю посуду تمام ظرفها را شکستن, перестирать все белье تمام ملافه ها را شستن, перебывать на всех курортах در تمام استراحتگاهها بودن; пересажать в тюрьмы всех бандитов تمام اعضای باند را به زندان انداختن ; переругаться со всеми друзьями با همه دوستان رابطه را بهم زدن; позапирать все двери همه دربها را قفل کردن ,повыбрасывать весь хлам تمام آشغالها را دور ریختن, Все старики в деревне поумирали تمام پیرمردهای ده یکی یکی مردند; Все ее подруги повыходили замуж تمام دوستانش شوهر کردند
9- сопроводительный способ действия (شیوه تقارن و یا همراهی جنبی انجام فعل): افعال این شیوه که با اضافه شدن پیشوندهای -под و -при به افعال مطلق یا استمراری ساخته می شوند، عملی را بیان می کنند که در کنار عمل اصلی و مقارن با آن، ولی با اهمیت کمتر و شدت ضعیفتری انجام می پزیرد:
подыграть در کناری بازی کردن ، подпеть با آواز کسی زمزمه کردن, подсвистеть همراه با چیزی سوت زدن ، припевать خواندن همراه با خواننده ، приговаривать ضمنی چیزی را بازگو کردن, пришёптывать زیرلب چیزی گفتن، پچ پچ کردن
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر